Entradas

CAPÍTULO II – INFERNO E ORQUESTRA

/en /

Ou o inferno desencadeado. As festas revélanse pésimas de verdade, pero até a verbena máis cutre convértese nun recordo anelado fronte ao pesadelo que acontece, como ben podería dicir Pico. Damas e cabaleiros, a cousa ponse cada vez peor, pero polo menos poderemos coñecer ao rapaz e a rapaza da historia no medio dese caos, os dous dispostos a botar unha man en toda esta lea. E os políticos? Pois, ás veces poden ser de verdade os salvadores, aínda que sexa dun xeito modesto pero, como ben se di, quen salva unha vida salva ao mundo enteiro.

Toca enfrontarse (se queres e tes ánimos) a este segundo capítulo de Inferno e orquestra.

Se queres ler o texto clica aquí.

Foto

O GOCE DO ARREPÍO: PRESENTACIÓN DE INFERNO E ORQUESTRA

/en /

O terror obedece a pulsións fondas, queda disimulado por capas e capas de cultura e convencións sociais e o mundo da imaxinación de cando en vez decide exorcizalo argallando historias que rañan neses medos e logo lemos ou contemplamos nunha mestura deliciosa de angustia e ledicia.

Gústanos ese espanto desenvolvido en páxinas ou fotogramas por canto nos permite revisar sen perigo os abismos escuros íntimos e colectivos e seica recapitular sobre a nosa seguridade presente. Un terror que dispón de moitas formas, pois nos asusta aquilo que apela á nosa tranquilidade mental e emocional, pero tampouco soportamos os riscos sobre a nosa integridade física. Arrepiámonos así tanto ante o atentado á nosa percepción dun aparecido, como ante a ferida e o sangue pola furia dun lobishome. Dous bos exemplos estes da iconografía galega do medo, á que tamén habería que engadir a Santa Compaña, meigas ou sacaúntos,  entre outras figuras do imaxinario autóctono. Todas configuraron moitos dos sustos e pesadelos do país, pero o temor é un corpo multiforme que engorda con achegas de todos lados, incluso de aquelas orixinarias de vellas películas americanas de serie B cheas de vísceras e sangue.

Traio, pois, a Xuntanza de Escritoras unha historia de terror por episodios na que casan elementos tan distantes (e paradigmáticos) como zombis caníbales vítimas dunha infección e festas patronais dunha parroquia afastada. Os monstros posmodernos fronte ás celebracións tradicionais nunha mestura que conforma unha novela curta e, podemos falar de novidade, escrita por unha muller, pois aínda segue a ser minoritaria a presenza feminina na autoría deste tipo de historias. Inferno e orquestra son nove capítulos nos que un grupo de xente corrente se ve inmersa nun pesadelo que os obrigará a loitar pola súa vida, unha das premisas básicas do xénero.  Hoxe presentamos o primeiro deles onde coñeceremos á maioría dos personaxes principais e o inicio do desastre nunhas paisaxes próximas e escenarios cotiáns.

Co desexo de que pasen un rato distraído (e se arrepíen), invítoos/as cordialmente a pasar polas Festas de San Xacobe.

Se queres ler o texto clica aquí.

Foto

Texto: Conchi Regueiro

Non hai noite máis longa

/en /

Cando pecho os ollos cada noite fago un pequeno exame de conciencia para preguntarme si aproveitei cada instante do día, ou si, simplemente, estraguei esas poucas horas irreparables que me levan un paso mais cara o que será o meu derradeiro instante.

A miña avoa faleceu con 87 anos, ata o seu último alento desexou vivir cada minuto, aferrándose desesperadamente ó escaso tempo que lle quedaba. Ninguén lograba entender qué a retiña neste mundo, víctima de fortes dores, prácticamente aparcada nunha cadeira durante horas e horas, aguantando o silencio incómodo da sutil soedade, e ela, só desexaba extender o seu tempo ó máximo.

Trato de imaxinarme o que pode sentir unha persoa nesas circunstancias, o que eu mesma sentirei cando chegue a hora final. A miña homenaxe para todos eses anciáns a quen se lles foi apagando a voz, inmersos no remuíño da acelerada sociedade na que vivimos.

Se queres ler o texto clica aquí.

Foto: Solinatura

Texto: Natalia Carou

 

Memoria e literatura son unha parella indisociable…

/en /

Memoria e literatura son unha parella indisociable, tautolóxica case. A escrita, mesmo a linguaxe, que son senón unha extensión da memoria? Memoria como coñecemento, estrutura viva das informacións que extraemos do medio.

Atopámolas onde sexa que ollemos. Dende as narracións orais máis antigas ata contos como o paradoxal “Funes el memorioso” onde Borges amosa o esquecemento como condición inexorable do avance do tempo, ou o oxímoron –quizáis só aparente- de “Recuerdos inventados” de Vila Matas, e tantos máis salientables que os límites deste texto fanme desbotar. Mais nunca sen facer reverente mención do santo patrono, o home que mergullou nelas con profundidade e alento incomparables, e que cuñou cunha magdalena ese tipo de lembranza que asolaga a conciencia cun eu antigo, o xeito de memoria máis potente que podemos ter, experimentando durante uns felices intres que seguimos a ter connosco ese eu que fomos. e ao que tanto apego tivemos.

Durante moito tempo pertencín eu a ese período magdaleniense –desculpen o chiste- cativada polo inmenso da arela proustiana, que quizais contribuiu a facer a miña relación coa escrita  angustiosa e improdutiva. Pero a memoria –a vida- non pode ficar sempre nun territorio e xa que logo explorei outros periodos, outros estratos xeolóxicos, e, como xa contei en anteriores entregas, atopei na ciencia unha inspiración. Nos antropólogos á busca dos nos nosos máis remotos devanceiros, nos achados paleontolóxicos que nos teñen aclarado a nosa natureza e condición -sempre coa evolución na orixe/explicación de todo- e da fascinación que esas pescudas me teñen producido, naceu o relato Excavacións. A memoria fósil da colectividade tomada como modelo da memoria personal.

E sigo a escribir relatos coa memoria como protagonista. A neurobioloxía ten moita luz que deitar no funcionamento da memoria e os procesos cognitivos. Como se forman as pegadas mnémicas no cerebro, como recuperamos as lembranzas, como e por que esquecemos, que información se fai consciente ou inconsciente… Todos os mecanismos que conforman a nosa identidade teñen o soporte da memoria. Como non incorporalos dalgún xeito á narrativa?

Se queres ler o texto clica aquí Excavacións

Texto: Cris Pavón

Cristina Pavón preséntanos ‘A fin das especies’

/en /

Dos descubrimentos feitos pola humanidade dende que a ciencia naceu, poucos –para min ningún- se poden comparar ao descubrimento da evolución biolóxica, pola súa potencia explicativa do que nos rodea e, por riba de todo, de nós mesmos.

Mesmo sen coñecer os mecanismos básicos da herdanza, Darwin enxergou as liñas xerais do proceso evolutivo grazas a súa observación apaixonada do mundo natural. Instinto de cazador o seu –confésase nas súas memorias moi amante da caza- sublimado e aplicado ao estudo dos seres vivos de calquera condición. Iso, amais da súa intelixencia xenerosa, a súa laboriosa disciplina e o seu talante humilde –condición máis rechamante quizais nunha época na que o home europeo fachendeaba orgulloso de ser o cumio da creación- foron calidades que lle permitiron un achado de tal magnitude que aínda moita xente non o da asimilado, logo de máis de século e medio da publicación d’A orixe das Especies. Pero incontestablemente colocou á especie humana no seu chanzo animal correspondente.

É moi de agradecer logo saber onde estamos, que lugar ocupamos no universo, como foi que chegamos ata aquí, malia que ese coñecemento nos arrebate calquera pretensión de ser necesarios que poidamos ter. Somos un produto do azar e a nosa presencia sobre este planeta é dunha continxencia tan esmagante … que hai que buscar o xeito de levantar cabeza. Haille que buscar un sentido á vida. E ese sentido estará inextricablemente mesturado coas relacións cos outros. E nas relacións cos outros hai ese tipo de relación privilexiada, ofuscadora e iluminadora por veces, que demos en chamar amor. Esa combinación de paixón intelectual, comprensión hormonal, acoplamento afectivo, sentimento oceánico e intereses partillados.

De aí, e dos moitísimos anos que levo co meu amor, con quen pasei por tantas épocas que as veces seméllanme eras xeolóxicas, nas que os continentes achéganse e afástanse levando con eles enriba a bichería toda como nunha táboa de surf, buscando o que buscan todas as especies, cada unha ao seu xeito, ser feliz, de aí naceu este relato.

Se queres ler o texto clica aquí  A fin das especies

 Texto: Cristina Pavón

Soñar en branco e negro

/en /

Ás veces perdo a ollada nalgún punto, non sei canto tempo podo pasar así, só sei que é coma facer unha viaxe no tempo. Volvo atrás, a un punto concreto coma lugar de partida para espallar as lembranzas e entón, bótome a escribir coma unha tola. Escribín Soñar en branco e negro esparexendo e volvendo a xuntar  na memoria anacos doutros momentos, que non por pasados foron máis fermosos, pero si tinguidos cunha capa de pintura que só deixou ao descuberto os momentos felices. Será por iso que pensamos que calquera tempo pasado foi mellor. Soñar en branco e negro é unha especie de homenaxe persoal a esas pequenas cousas que gardamos sen que teñan outra finalidade que traernos de novo a visión, o recendo e o recordo de vivencias que foron especiais no seu momento. De sobra sei que o que xa sucedeu nunca volve, nin as persoas somos como antes, que evolucionamos e que de seguro non volveríamos cometer os mesmos erros que antano, pero de todos xeitos sentei na cama para mergullarme, nunha morriña tépeda con olor a naftalina. Desempoei fotos, cualificacións, abrigos, entradas do cine, pequenas pedras… na miña derradeira mudanza. Foi como facer balance, negándome a que o seguinte paso sería o meu presente, aferrándome a aquelas reliquias con toda a forza que tiña ao meu alcance. Ate que todo rematou e deixei atrás a casa onde chegara a ser tan feliz e con ela desprendinme de obxectos que recendían nostalxia. Foi terrible, pero pasou e non morrín. Daquel momento tan duro naceu Soñar en branco e negro, que acadou o 1º Premio Vila de Mugardos a finais do 2010 e que foi un punto de inflexión na miña vida. Entrei na miña nova casa en xaneiro do 2011. Aquí sigo e de novo soño a toda cor.

Se queres ler o texto clica aquí Soñar en branco e negro

Texto: Clara do Roxo

Aulas e mulleres: a paradoxa das “primeiras que chegan”

/en /

Faltaba aínda un século para que Alemaña, na súa tolemia fascista, proclamase a tríada Kinder, Küche, Kirche como máxima aspiración das “boas” mulleres; pero noutro tempo e noutro lugar xa había quen se resistía a apreixar as reixas da condición feminina decimonónica. En 1843,  nun Madrid contemplado polos ollos dun Galdós recén nado, unha galega rompeu cos moldes do seu xénero ó aventurarse nas aulas da Universidade Central -agora Complutense- para asistir como oínte e disfrazada de home ás clases da Facultade de Dereito. Aquela muller chamábase Concepción Arenal, e pouco imaxinaba cando se rebelou contra a decisión materna de enviala a un colexio “para señoritas” que acabaría convertíndose nunha das primeiras en ter entre as mans un dos visados máis potentes para a independencia: a educación.

Porque educación non era, como ben sabía Concepción, a mestura composta por un pouco de francés gaguexante, un par de pezas debulladas no piano e -iso si- unhas sólidas nocións de economía doméstica. E sabíao por enriba de aseveracións coma as de Rousseau, que proclamaba no seu “Emilio” que unha muller debía saber tocar o clavicordio non polos coñecementos musicais, senón -e soamante- pola beleza das súas mans sobre o instrumento. Non imaxinaba o filósofo, abofé, que poucos anos despois nacería a que sería catalogada como a primeira muller compositora, Maria Agata Wołowsk, mestra tamén doutro músico-home, por suposto -que acadaría a fama e a gloria, Frédéric Chopin.

Afirmaba Stendhal que “os xenios que nacen mulleres acabanse perdéndo para o público, pero cando o azar lles proporciona os medios de manifestarse, acadan os talentos máis difíciles”. Poucas foron no século do filósofo as que conseguiron “non perderse”: precursoras como a citada Concepción Arenal ou María Elena Maseras, primeira muller que se matriculou formalmente nunha universidade en 1875, ou Dolores Aleu, primeira en acadar un doutoramento en 1882. Todas elas entendían a educación como unha ponte para chegar á independencia, como mellora das condicións de vida, como sinónimo de liberdade. Todas elas levaron sobre si, tamén, o letreiro agridoce de seren a “primeira muller que…”.

Agora, en pleno século XXI, as mulleres son  maioría nos corredores da mesma Facultade que Concepción percorría vestida de home e coas puntas dos pés. Mulleres licenciadas e nos cursos de doutoramento; mulleres nas aulas, si, máis non nos despachos, que seguen a ser coto vedado para o xénero feminino. Únicamente un 30% do persoal investigador nas universidades españolas está composto por mulleres, e só pouco máis do 10% chegan a ser catedráticas.  Estamos ante un teito de cristal-invisible, inconmovible, rexo-, froito dun sistema no que as labores docentes e intelectuais consideradas “máis serias”, continúan descansando en estructuras patriarcais. Chegar á cúpula da pirámide universitaria convírtese para as mulleres nunha dura carreira de obstáculos onde a meta, igual que no conto de Caroll, atópase tras dunha porta demasiado pequena para o exército de Alicias armadas con bolígrafo e papel.  E as poucas que consiguen chegar ós “xardíns floridos” dos despachos máis altos da investigación ou a docencia, as poucas que acadan o recoñecemento público dos seus logros,  levarán tamén prendida na roupa, como a levaron as precursoras, a etiqueta de “primeira muller- na súa vila, promoción ou facultade- en chegar á cima”.

Autora: Beatriz Lorenzo

Literatura e ciencia (II)

/en /

Hai moitos anos –vintecinco xa- mentres facía algo que daquela me encantaba e que xa practicamente non fago nunca -remexer nos andeis dunha libraría- atopei un libro que abriu para min un filón inesgotable. Non só polo exemplar en si, senón pola colección á que pertencía e o que ela representou.

Aínda o teño comigo: Controversia sobre mentes y máquinas, da editorial Tusquets. Colección Metatemas, dirixida por Jorge Wagensberg. Contén unha escolma de ensaios sobre Intelixencia Artificial de senlleiros autores –Turing entre eles, o primeiriño- cos que eu alimentaría de aí en adiante un xeito diferente de facer preguntas sobre a nosa condición e natureza: o xeito cibernético, o enfoque do procesamento da información. Máis adiante engadiríalle á pescuda lecturas de sicoloxía cognitiva, lingüística e bioloxía, sen deixar nunca a omnipresente literatura, facendo ao meu xeito o percorrido que antes trazara un tal Brockman, do cal non tiña noticia aínda.

Pero volvamos ao libro Controversia sobre mentes y máquinas. Cuberta prateada, lixeiramente granulosa, e unhas 160 páxinas que me deron para roer semanas e para empezar a fornecer de estrutura ás matinacións sobre ese tema que revoaban había tempo pola miña cabeza. Algúns deses artigos lidos hoxe non soportan ben o paso do tempo, sobre todo polos avances efectuados en neurociencia, que propician outro enfoque non baseado na lóxica formal. Pero outros siguen suscitando preguntas non respostadas, e todos alentan no mesmo: preguntas esenciais sobre nós mesmos feitas dende o método de coñecemento científico.

En calquera caso, amais do libro, descubrira algo moito máis importante: a colección enteira, Metatemas. E con ela a constatación de que existía xente coma min que sen ser especialista nun área da ciencia quería entender na medida do posible o que nela se facía. E a descuberta de que había científicos de primeira liña –Schrödinger, Monod, Prigogine, esoutros que iría coñecendo- que puñan o seu traballo ao alcance de calquera que tivese unha formación básica e un interese verdadeiro en entender o que eles explicaban, os seus achados e as implicacións que tiñan.

Dei así co que axiña chamarían Terceira Cultura, síntese das clásicas Ciencias e Letras, especie de corpo calloso que une eses dous hemisferios en constante comunicación, por moito que teñan cadanseu lado no cráneo. Unha cultura interdisciplinar que busca achegas fóra do seu predio. En palabras de Brockman, que cuñou o termo: “A terceira cultura é unha nova filosofía natural, que desenvolve un novo conxunto de metáforas para describirmos a nós mesmos, as nosas mentes, o universo e todo o que sabemos del.”

Texto: Cristina Pavón