A difícil tarefa de repoboar

“Dado que os nenos son a fonte de riqueza e futuro do noso municipio, todos os partidos con representación no Concello tomamos conciencia e decidimos que era o momento de actuar para intentar atraer familias con nenos para o noso municipio”. Así finalizaba o bando emitido o pasado día 3 de decembro polo concello lucense de O Incio, que comezaba advertindo algo que os veciños saben dabondo: a despoblación e o envellecemento, e que no colexio público este ano só hai 22 alumnos. O bando instaba aos veciños que tivesen unha vivenda habitable e desocupada e que estivesen dispostos a alugala a familias con nenos, que se pasase polas oficinas municipais ou chamase por teléfono. Unha iniciativa semellante multiplicou por dúas (de 14 a 31) a comezos deste curso o alumnado do colexio San Martiño, en Vilariño de Conso, e o pobo gañou dez familias. Aquí, nesta zona de prados e enormes bosques de castiñeiros entre a sierra de O Courel e o val de Lemos parece que haberá tal avalancha.

O bando está pegado na porta do Paradís Rural, un curioso nome para o establecemento que todo o mundo chama bar do Barrete e que é a metade da oferta hostelera da capital municipal, Cruz do Incio. Barrete tiña outro bar a 50 metros, pero cando abriu o Paradís, alugouno, pechou o seu e derribou a casa. O outro bar, ou bar da Lupe, agora Tegú, tamén o alugou o que tiña o bar Candil, agora pechado. Moito antes de que fose unha oferta de suma cero, a hostelería en Incio era algo moi distinto. En Ferrería do Incio e no seu elegante balneario veraneaban os Maura e os Gasset. Na trastienda do Paradís, logo da presentación do primeiro libro da colección Memoria do Incio, Claudio Rodríguez Fer conta como cando chegou a Nova York nos noventa para dar clases, unha alumna de aspecto inequívocamente norteamericano preguntoulle por Incio. Se apellidaba Fox Maura e criouse entre contos de augas medicinais e paseos polo bosque.

Naqueles tempos, por exemplo no censo de 1897, O Incio tiña unha poboación de 8.200 habitantes, similar á de Ribadeo, e un terzo da que sumaba a capital provincial, Lugo. E seguiu mantendo a cifra “aínda que non a proporción” ata mediados dos cincuenta. Hoxe, o de poboación envellecida é algo máis que retórica. Dos 1.875 veciños actuais, o maior tramo de idade, 228, é o dos que teñen 85 ou máis anos (incluídos cinco que superan os cen) e só 86 teñen menos de 16 anos. Na última década, o ritmo de nacementos parece rexido por un metrónomo. Desde 2002, indefectiblemente tres ao ano, excepto en 2009, que houbo un baby boom de dez! criaturas. Ao ano seguinte naceron dous incienses, pero en 2012 viron a luz os catro que restableceron a media.

O CEIP Ricardo Gasset de O Incio non está en cifras de pechadura, pero “para facer un colchón e asegurar que se manteña o colexio”, Xosé Maceda, o portavoz do BNG, presentou dúas mocións para intentar atraer familias con nenos. A de intermediar entre veciños con casas alquilables e potenciais inquilinos aprobouse cos votos de todos os concelleiros. Os tres do goberno (PSdeG), os dous do BNG, un do Centro Democrático Liberal e os cinco do PP. A outra, a de rehabilitar as casas para mestres das antigas escolas como vivendas, con todos a favor menos o grupo de goberno, porque a operación hipotecaba en parte o orzamento. Quizá na práctica unanimidad inflúa que os portavoces superen en pouco a treintena.

Con todo, a medida da rehabilitación das antigas vivendas escolares non prosperou, e non só pola oposición do goberno local. Os veciños dos lugares onde estaban situado, que utilizaban os baixos como locais sociais, rexeitaron que nas primeiras plantas, sen uso, puidese vir vivir xente.”En Eirexalba, o de que ‘a ver si van vir xitanos’ foi en grao sumo suave. En Goo dixeron que o pensarían e en Viso que non. En Vilasouto xa nin se reuniron, mandaron un escrito dicindo que usaban o local para festas, e que gardaban alí o pote para o pulpo”, reconta a alcaldesa, Laura Celeiro. “Tampouco pasa nada porque peche o colexio, van a Bóveda que está aí á beira”, dicían. Os vellos pensan que a eles que máis lles dá, teñen aos seus fillos fóra, e o que non queren que lles quiten é o médico. Pero non se dan conta que despois do colexio, vai o médico”, di Maceda. Tampouco O Incio é Vilariño. É a “Terra Brava” de Ánxel Fole, pero Monforte e Sarria están a escasos 25 minutos. Lugo, a 50.

Descartadas as vivendas oficiais (o Concello ten outras seis, pero cinco están alugadas e a sexta está cedida á Garda Civil, que non a usa pero non está moi por deixala), quedan as particulares. De momento, só está a de Manolo Bousende en Trascastro, preto de San Pedro Fiz, unha igrexa-hospital construída en mármore no século XII. “É unha casa de aldea, de pedra, na que eu nacín, pero agora vivo en Incio. Estivo habitada ata hai pouco, e cabo un exército nela, ten cinco cuartos”, di Manolo, que se dedica ao transporte de viaxeiros e di que se apuntou a isto “por colaborar un pouco”. Ten un irmán, que non se opuxo e tampouco teme que os inquilinos lle malquisten cos seus vellos veciños, “dependendo da xente que veña, claro”.

Laura Celeiro recoñece que non hai moita oferta, e nin sequera ten constancia oficial da do exveciño de Trascastro. “Non axuda que a primeira familia que veu fose unha de etnia xitana con cinco fillos”, recoñece, á vez que sinala que examinar a “a xente que veña” é labor do Concello. Desde comprobar que ten uns ingresos para pagar a renda ata recibir informes de escolaridad dos fillos. Maceda calcula que hai unhas cincuenta non habitadas que poderían estar no mercado, e coincide coa alcaldesa en que si non se alugan en moitos casos é porque hai moitos herdeiros que non se poñen de acordo, ou porque os propietarios veñen algún fin de semana ou polas festas. Pero, ademais, quéixase o concelleiro nacionalista, “para estas cousas hai que poñer tempo e medios, e o Concello o que fixo foi poñer un bando. Fóra de ideoloxías, si estamos aquí é para facer algo, porque queremos vivir aquí, si non, non sei que facemos”.

Mentres a idea calla ou non, el contribuíu a aumentar o censo ao clásico. O pasado decembro, a súa compañeira, a poeta Olga Novo deu a luz a Lúa, a última recentemente chegada a O Incio. De momento.

Fonte: El País