Aínda que as chuvias e a rápida obsolescencia que impoñen os medios de comunicación deixaron atrás o estarrecedor lume nas fragas do Eume, non nos parece lóxico iniciar a andaina deste espazo sen facer mención ao funesto evento e mais á entrambilicada problemática do lume que, ano tras ano, asola o noso país.

Dende que nos anos 60 do século pasado se dera un cambio radical nos usos do monte, coas “repoboacións forestais” fomentadas polo Estado (que incentivaban a introdución e plantación de especies pirófitas: piñeiros e eucaliptos maiormente), ao tempo que comezaba o abandono masivo do rural ás cidades e mais a emigración cara a outras áreas do Estado ou de Europa, proceso mantido e acelerado co ingreso de España no Mercado Común no 1986, o monte galego sufriu unha longa agonía e un cambio radical nos seus usos.

Se no sistema agrícola tradicional o monte serviu como fornecedor de adubo para as terras (toxo),  co proceso de abandono da actividade agrícola (de medio millón de agricultores a uns 100.000, en vinte anos!) foi ou deixado á súa sorte ou masivamente reforestado con especies de medre rápido. Axiña comezaron os lumes incontrolados, favorecidos por intereses varios, ás veces encontrados, nos que non imos entrar acó a analizar.

A produtividade do monte na Galicia atlántica é moi alta: entre 4 e 8 veces máis que no resto do Estado. É das máis altas de Europa, de xeito que o país tornou na Reserva Forestal europea, con case o 5% da produción da UE. Mais a produción, o monte en xeral, está dedicada exclusivamente á  subministración de madeira de baixa calidade, cunha escasísima porcentaxe de terras con xestión silvícola (só unha cuarta parte das áreas plantadas) e unha meirande parte convertida nunha polvoreira de biomasa, que prende con alarmante regularidade nas épocas de seca.

O resultado do proceso é o empobrecemento acelerado do solo, o espallamento pola acción do lume das especies pirófilas que, ao tempo, favorecen a maior virulencia e alcance deste, e o consecuente debalo do bosque, das especies caducifolias autóctonas, e a diminución da biodiversidade.

Todo iso, unido ao desleixo por parte do goberno autónomo, en canto ás súas responsabilidades en materia ambiental (somos das Comunidade Autónomas con menos superficie protexida e, a que o está, carece dos preceptivos Planos de Xestión, a pesar dos anos pasados dende a súa declaración); a que se considera os Espazos Protexidos territorios condicionados polas actividades “de interese público” (que permite invadilos con instalacións industriais para o lucro privado) e tamén, con respecto á errada política do lume, que leva a priorizar a loita contra incendios en vez de investir na prevención…, aboca a sucesos como o acontecido recentemente nas Fragas do Eume.

O Parque Natural das fragas do Eume é un espazo senlleiro: o bosque atlántico máis extenso e mellor conservado de Europa. Nel agóchanse especies botánicas relictas de épocas pasadas (Culcita macrocarpa, Vandesnboschia speciosa, Davallia guanchica, Woodwardia radicans, entre outras) e especies animais en perigo de extinción, como o Bufo real ou ameazadas, como o Gato bravo ou o Falcón peregrino.

Mais o seu valor non o libra da ameaza da “eucaliptización” (se non o está máis é polo difícil acceso e a dificultade para a explotación madeireira), da invasión dos seus límites por minas ou canteiras ou a sobreexplotación do río, que o fai transitar polo Parque sequera co mínimo “caudal ecolóxico” esixido por Lei.

A preservación deste contorno é un deber irrenunciábel e para isto deben tomarse todas as medidas necesarias. É o noso desexo que as autoridade, dunha vez por todas, poñan mans á obra e torne a política ambiental nun tema transversal e prioritario da súa acción de goberno. A maioría social reclámao e as xeracións futuras meréceno.

Texto e foto: Calros Silvar