Entradas

Mañá, 17 de maio, celebramos o DÍA DAS LETRAS GALEGAS con ANTONIO FRAGUAS

/en /

Antonio Fraguas naceu en Loureiro (Cerdedo-Cotobade) o 28 de decembro de 1905. Fillo de Manuel Fraguas Rodríguez e de María Teresa Fraguas Vázquez, foi rexistrado inicialmente cos dous apelidos da nai e só pasaría a apelidarse Fraguas Fraguas en 1912, cando o pai volveu do Brasil onde estaba emigrado desde meses antes do seu nacemento, casou coa nai e recoñeceu o fillo.

Aconsellada polo mestre de Antonio, que viu no neno capacidade para o estudo, a familia matriculouno no Instituto Xeral Técnico de Pontevedra para que cursase o bacharelato. Neste centro tivo como docentes a Castelao ou Antón Losada Diéguez, determinantes na súa escolla a prol do galeguismo. Con outros estudantes fundou en 1923 a Sociedade da Lingua co obxectivo de defender o galego e redactar un dicionario.

A década dos 20 foi especialmente intensa para Antonio Fraguas. En Santiago de Compostela, a onde chegara para estudar Filosofía e Letras, afiliouse ás Irmandades da Fala e ingresou no Seminario de Estudos Galegos, do que sería secretario de actas e bibliotecario. Finalizada a carreira, iniciouse na docencia como profesor auxiliar da Facultade de Xeografía e Historia.

Nos anos 30 casou con Teresa Martínez Magariños (1932) e empezou a traballar no instituto da Estrada (1933). No ámbito da política, coa chegada da República creouse o Partido Galeguista, no que Antonio Fraguas se integrou e desde cuxas filas participou activamente na campaña a prol do Estatuto de Autonomía.

Como consecuencia desta actividade galeguista, tras o golpe de Estado de 1936 foi perseguido e a Comisión de Depuración de Enseñanza de Pontevedra ordenou a súa separación do ensino público. Non sería ata 1950 cando Antonio Fraguas volvese aprobar a oposición a cátedras de instituto, o que o levaría a exercer no Masculino de Lugo e, a partir de 1959, no Rosalía de Castro de Santiago, onde se xubilaría en 1975.

A persecución política e a ditadura non reduciron o seu compromiso con Galicia, senón que Antonio Fraguas continuou colaborando en todas as iniciativas a prol da cultura galega da posguerra: foi membro da Real Academia Galega, xefe da sección de Etnografía e Folclore e mais secretario do Instituto Padre Sarmiento de Estudos Galegos ou membro fundador e tesoureiro do Padroado Rosalía de Castro, entre outros cargos. Tras a morte de Franco, participou na creación do Museo do Pobo Galego, do que foi director e cuxo padroado presidiu máis tarde, e ingresou como membro -e, posteriormente, coordinador da sección de Antropoloxía Cultural- do Consello da Cultura Galega.

Coa democracia chegou tamén o recoñecemento ao seu compromiso coa cultura de Galicia: recibiu o Pedrón de Ouro, os premios Trasalba e Otero Pedrayo ou a Medalla Castelao, entre outras distincións. En 1992 a Xunta de Galicia nomeouno cronista oficial de Galicia.

Faleceu en Santiago de Compostela o 5 de novembro de 1999, tres anos despois do pasamento da súa muller Teresa.

Obra

Antonio Fraguas Fraguas destacou como investigador nos campos da historia, da etnografía e do folclore, entre outros. O seu traballo está recollido en numerosas publicacións, fundamentalmente como colaboración en revistas ou obras colectivas. En todo caso, tamén publicou un considerable número de monografías, entre as que podemos sinalar, a título de exemplo, as seguintes:

  • Geografía de Galicia (1953)
  • Historia del Colegio de Fonseca (1956). Tese de doutoramento
  • Aportacións ó cancioneiro de Cotobade (1985)
  • Romarías e santuarios (1988)
  • Do Entroido (1994)
  • A festa popular en Galicia (1995)

Fonte: O portal da Lingua Galega

Coñecemos un pouco máis das Irmandades da Fala (IV)

/en /

Extracción do libro A NOSA TERRA É NOSA! A xeira das Irmandades da Fala (1916-1931)

Na etapa inicial das Irmandades da Fala, a figura de Antón Villar Ponte xoga un papel de primeirísima orde, que vén dado por varias circunstancias: ter sido o seu ideador, iniciador e primeiro teorizador co folleto Nacionalismo gallego; desempeñar a xefía do primeiro e máis numeroso agrupamento local, o coruñés; protagonizar a maioría dos contactos (epistolares ou en persoa) cos dirixentes doutras agrupacións (caso de Porteiro Garea en Santiago ou de Xaime Quintanilla en Ferrol, por exemplo); e, finalmente, ter baixo a súa responsabilidade a posta en marcha, confección, orientacion e redacción, na súa maior parte, do decenario que actuará como idearium do movemento: A Nosa Terra. Neste sentido, o labor de Antón á fronte do boletín das Irmandades debe entenderse tendo en conta o dito no seu día por Baldomero Cores: “no era un fin profesional ni laboral para él, sino un medio eficaz  y un instrumento muy valioso para conseguir los fines políticos que se había propuesto” (Cores Trasmonte, 1977: 70-81).

……………………..

A Nosa Terra renacía, porén, nunha mala época para a prensa en xeral. O conflito bélico europeo provocara, entre moitas outras consecuencias, unha escaseza e encarecemento sorprendentes do papel e doutros materiais necesarios para a impresión. Moitos cabezallos en todo o Estado español tiveron que reducir o número de páxinas, minguar as súas tiraxes, deixar de saír por temporadas ou mesmo sucumbiron definitivamente. As cualidades de impresión e papel dos que lograron continuar saíndo con asiduidade deixaron moito que desexar, sendo constantes as peticións de desculpa aos lectores por tal motivo.

Manuel María e Irmandades da Fala protagonistas deste ano

/en /

A figura de Manuel María e as Irmandades da Fala centran a programación do Concello da Cultura Galega para este 2016. En total acollerá preto de cincuenta actividades, cun orzamento que ascende a 2.415.833 euros, 41.386 máis que en 2015. Con respecto ao homenaxeado este ano no Día das Letras Galegas, a institución celebrará o seu tradicional concerto e reeditara a obra de Manuel María Advento. No que ten que ver coas Irmandades, o CCG celebrará o seu centenario cun programa de actividades que fará unha revisión dos presupostos ideolóxicos deste movemento e que se concreta nun álbum web de persoeiros, dúas exposicións e varios seminarios de carácter internacional que atenderán á relación das Irmandades co contexto español, europeo e iberoamericano. Estas actividades desenvolveranse entre 2016 e 2018, coincidindo co centenario da creación e expansión deste movemento. A primeira cita terá lugar en outubro, baixo a coordinación de Xosé Manuel Núñez Seixas, e centrarase nas nacionalidades na Europa de entreguerras.

A programación de actividades destaca por exhibir unha concepción da cultura ampla cunha gran variedade temática. Haberá unha nova edición de propostas xa habituais do calendario como o programa “No bico, un cantar”, que xunta no primeiro venres de xuño poesía e mocidade; este ano terá lugar en Cangas e versará sobre os poetas medievais galegos. Os Encontros pola Normalización Lingüística trasládanse ao mes de abril e a Comisión de Igualdade terá a súa xornada de homenaxe a unha muller destacada para a cultura galega, que este ano será Kathleen Nora March.

Ademais, están previstas actividades sobre a Dieta atlántica e a cultura, a Publicidade en galego, a Dobraxe cinematográfica, o Teatro escolar e a Cultura, creación e dereitos de autor. A comunicación terá un protagonismo especial cun seminario sobre a cabeceira A Nosa Terra e o xornalismo en galego, outro sobre os desafíos para a cultura en rede e outro sobre os retos da comunicación cultural.

Entre as propostas programadas, destaca a exposición Galicia 100, que representa a idea de Galicia a través de cen obxectos. Está en fase de musealización e inaugurarase en Santiago no mes de maio.

Fonte: Culturagalega

O Día das Letras Galegas de 2016 estará dedicado a Manuel María

/en /

Manuel María Fernández Teixeiro, nado en Outeiro de Rei (Lugo) o 6 de outubro de 1929 e finado na Coruña o 8 de setembro de 2004, foi un poeta, narrador e dramaturgo recoñecido, de extensa obra e inquebrantable compromiso coa lingua galega.

No ano 1943, Manuel María trasladouse a vivir a Lugo, onde cursou o ensino secundario entre o Instituto Masculino e o colexio dos Maristas. Nesa altura entrou en contacto con personalidades como Uxío Novoneyra, Luís Pimentel, Celestino Fernández de la Vega, Ánxel Fole, Álvaro Cunqueiro, Ricardo Carballo Calero e Aquilino Iglesia Alvariño. Chegado o ano 1949, os seus versos viron por primeira vez a luz na revista de poesía Xistral, fundada por Pimentel. O seu primeiro libro tampouco tardou en chegar: Muiñeiro de brétemas publicouse en 1950, cando o autor contaba só 19 anos, o que o converteu no poeta máis novo que publicaba en galego na posguerra. Este primeiro poemario inaugurou a denominada “Escola da Tebra”.

No ano 1951 matricúlase en Dereito na Universidade de Santiago de Compostela. Nesta época concibe o libro de poemas Morrendo a cada intre, publicado en 1952, ano no que crea a Editorial Xistral en Lugo. Arredor de 1954 comeza a colaborar na revista Alba. É na casa do director da publicación, Ramón González Alegre, onde coñece a Bernardino Graña e Xosé Luís Méndez Ferrín. Con este último mantería unha forte relación de amizade, que se intensificaría cando os dous exerceron a docencia no colexio Fingoi de Vigo.

No ano 1953 volve a Lugo e un ano despois gaña os Xogos Florais de Ourense e coñece algúns dos máis importantes intelectuais ourensáns: Cuevillas, Antón Tovar ou Vicente Risco. En 1957, acadou o título profesional de Procurador, que o levou a comezar o exercicio da súa profesión en Monforte. En maio de 1959 casou con Saleta Goi García, a muller que o acompañou na maior parte dos seus proxectos e a quen o poeta quixo citar ao longo da súa obra. Con Saleta argallaría a colección Val de Lemos, onde viron a luz poemas de Luz Pozo, Carballo Calero, Pura Vázquez ou Cabanillas. No ano 1970, ambos os dous abriron en Monforte a libraría Xistral, auténtico centro de dinamización cultural da vila.

Nos anos sesenta e setenta, Manuel María atende os chamamentos e peticións que lle chegan de todas as organizacións que, ao longo e ancho do país, andan a traballar pola recuperación cultural: desde impartir conferencias ou recitar poemas a presentar a Nova Canción Galega. A súa obra literaria diversifícase e multiplícase de acordo cos novos tempos: ensaio, narrativa, teatro… sen abandonar o cultivo da poesía. Do existencialismo e o seu pesimismo radical evoluciona cara á unha poesía de compromiso social, canalizando unha resposta nacionalista ao franquismo.

No entanto, a carón do traballo intelectual, o poeta manifestou o seu compromiso na militancia política clandestina que culminaría na súa elección como concelleiro no ano 1979.

A partir da década dos oitenta, a súa poesía acada unha expresión máis íntima e humanista e nestes anos escribe e publica talvez o seu máis rico corpus poético. O poeta participa activamente nas actividades de entidades como a Asociación Socio-Pedagóxica Galega ou a Asociación de Escritores en Lingua Galega e emprende tamén unha serie de viaxes que o levan a diversas partes de Europa. Nesta época son frecuentes as homenaxes, os premios e os recoñecementos.

En 1998 Manuel María e Saleta trasladan a súa residencia á cidade da Coruña, onde pasa os seus últimos anos e onde manterá unha tertulia no Kirs. Manuel María falece o 8 de setembro de 2004.

Fonte: Real Academia Galega

PRESENTACIÓN dos libros MODELOS DE LINGUA E COMPROMISO e A POESÍA OCULTA DE FILGUEIRA VALVERDE

/en , /

Baía Edicións presenta os libros, Modelos de lingua e compromiso, de Xosé Manuel Sánchez Rei (editor) e A poesía oculta de Filgueira Valverde, de Xosé Ramón Freixeiro Mato, na Carpa de Presentación da Feira do Libro de Santiago, o martes día 5 de maio ás 19:00 horas, en que intervirán, ademais de Xosé Ramón Freixeiro Mato, membros do Grupo de Investigación da UDC.

MODELOS DE LINGUA E COMPROMISO é unha reflexión sobre a necesaria vinculación entre calidade do noso idioma e a súa recuperación.

A publicación, coordinada por Xosé Manuel Sánchez Rei, dá acubillo a traballos realizados polas profesoras e polos profesores da Facultade de Filoloxía da UDC  Goretti Sanmartín Rei, Laura Tato Fontaíña, Manuel Ferreiro, Xosé Ramón Freixeiro Mato e o propio Xosé Manuel Sánchez Rei, integrantes, asemade, do Grupo de Investigación Lingüística e Literaria Galega da UDC (http://www.illa.udc.es).

O estudo participa no debate vixente sobre o modelo lingüístico que se debe promover ou sobre se realmente ten sentido falarmos dunha «lingua de calidade», profundando na necesaria confluencia entre o compromiso real co idioma desde as institucións públicas coa proxección dunha referencia exemplar digna de calidade para o galego.

Por iso, o propio título deste volume colectivo, Modelos de lingua e compromiso, sintetiza con acerto unha das ideas xerais contidas e matizadas en cada un dos traballos desde prismas diferentes, cal é o estreito vínculo entre a implicación coa normalización do galego en todos os ámbitos de uso e a predilección por un modelo lingüístico capaz de o estilizar e de o dignificar; dificilmente se pode pensar nunha restauración social da lingua cando o que se pretende restaurar está fortemente erosionado polo español, cando se confunde autenticidade idiomática soamente con variedades coloquiais ou cando se parece tolerar con certa normalidade, mesmo en ámbitos académicos, inquietantes doses de hibridación con aquela lingua.

Para desenvolver estes puntos de partida, preséntase unha organización das cinco contribucións que avanza do máis xenérico a cuestións máis concretas:

  • “Lingua oral, calidade da lingua e futuro do galego”, de Xosé Ramón Freixeiro Mato.
  • “A preocupación por unha lingua oral de calidade: aproximación histórica ao caso do galego nos anos finais do século XIX e nos inicios do XX”, de Xosé Manuel Sánchez Rei.
  • “Arredor da calidade da lingua no teatro da primeira metade do século XX”, de  Laura Tato Fontaíña.
  • “Eduardo Pondal á procura do verbo sublimado. Arredor das re-escrituras pondalianas”, de Manuel Ferreiro.
  • “A estética da seguranza. Lingua e transcendencia en Rosalía”, de Goretti Sanmartín Rei.

Venta do libro electrónico AQUÍ.

A POESÍA OCULTA DE FILGUEIRA VALVERDE

As páxinas do libro deben ser vistas como un contributo ao mellor coñecemento da nosa historia cultural, literaria e mesmo lingüística, ben como unha tentativa de esclarecer un problema autorial a respecto duns textos concretos, e de ningún modo como un ataque a ninguén nin como un posicionamento persoal a respecto de que autora ou autor é máis merecente do recoñecemento social. Loxicamente, non podo obviar que estamos no ano en que Filgueira Valverde é a figura a quen a Real Academia Galega dedica o Día das Letras Galegas e que arredor deste feito se ten xerado algunha polémica na sociedade. Por iso mesmo, a responsabilidade das persoas dedicadas á investigación é tentarmos esclarecer a verdade relativa á vida e á obra das autoras e autores a quen se consagra ese día, para que a sociedade poida ter elementos suficientes para as mellor coñecer e valorizar.

Venda do libro electrónico AQUÍ.

A poesía oculta de Filgueira Valverde

/en /

As páxinas que veñen a seguir deben ser vistas como un contributo ao mellor coñecemento da nosa historia cultural, literaria e mesmo lingüística, ben como unha tentativa de esclarecer un problema autorial a respecto duns textos concretos, e de ningún modo como un ataque a ninguén nin como un posicionamento persoal a respecto de que autora ou autor é máis merecente do recoñecemento social. Loxicamente, non podo obviar que estamos no ano en que Filgueira Valverde é a figura a quen a Real Academia Galega dedica o Día das Letras Galegas e que arredor deste feito se ten xerado algunha polémica na sociedade. Por iso mesmo, a responsabilidade das persoas dedicadas á investigación é tentarmos esclarecer a verdade relativa á vida e á obra das autoras e autores a quen se consagra ese día, para que a sociedade poida ter elementos suficientes para as mellor coñecer e valorizar.

Venta do libro electrónico AQUÍ.

Freixeiro Mato analiza a obra en SERMOS GALIZA.

Despois do Día de Rosalía, contamos con Paula Carballeira e a Burra Ramona

/en , /

Despois de recordar a Rosalía e o que significa nas múltiples conmemoracións que do seu Día se fixeron, toca seguir a divulgar e gozar coa nosa cultura.

E que mellor maneira que cunha sesión de narración ao vivo de Paula Carballeira, acompañada con debuxos, tamén ao vivo, de Xosé Tomás presentano A Burra Ramona? Só falta a burra ao vivo.

Este xoves ás 18:00 h na tenda Nikis de Santiago de Compostela (Preguntoiro,26) onde ademais de pasar un bo momento con Paula e Tomás, poderás facerta co libro e a camiseta de A Burra Ramona.

Agardámoste, de seguro que non te decepcionará este burra que gusta de mirar o ceo.

 

Díaz Castro, Carvalho Calero, Filgueira e Fiz Vergara, candidatos para o Día das Letras

/en /

Son seis as candidaturas presentadas para converterse no vindeiro homenaxeado no Día das Letras Galegas. Onte remataba o prazo de presentación de propostas que deixaba este número, das que catro son firmes e dúas faltan por comprobar que cumpren os requisitos. As que si os cumpren a día de hoxe son as de Xosé María Díaz Castro, autor de Nimbos, obra influínte en xeracións posteriores; Ricardo Carvalho Calero, unha das pricipais figuras que simbolizan a corrente reintegracionista; Xosé Filgueira Valverde, “O vello profesor”, un dos creadores do Museo de Pontevedra e presidente do Consello da Cultura Galega; e Fiz Vergara Vilariño, poeta pertencente ao colectivo Cravo Fondo.

Fonte: Culturagalega

A viúva de Vidal Bolaño desaira a Feijóo e á RAG e lamenta que uns manifestantes queden fóra do teatro

/en /

Falouse na proxección ao comezo da vida e obra de Roberto Vidal Bolaño. Da súa liberdade e o seu compromiso coa lingua. Falouse de teatro, de valentía e de letras galegas. Pero cando Belén Quintáns enxugou as bágoas da emoción, avisou aos oíntes: «Non sei se falar do que quero falar ou do que debo por tratarse dun acto da Xunta». E dito isto, deu fe de que si sabía. Entre as súas primeiras verbas, o desplante ao presidente: «Que diría Roberto se vise dando o discurso homenaxe a quen representa todo contra o que loitou!», dixo, antes de lamentar que un grupo de actores (en realidade fóra do teatro berraban vinte preferentistas e cinco manifestantes con nariz vermello) non estivese dentro do teatro. Pero os seus lamentos tamén chegaron a outro dos presentes na mesa, o presidente da Real Academia, Xesús Alonso Montero, en forma de protesta por non poder contar no acto co «presidente Ferrín», ao que atribuíu a capacidade de falar con propiedade da obra do seu marido, cousa que descartou dos que ían facelo. Alonso Montero recolleu a luva e desculpouse por non ser experto na obra do dramaturgo, aínda que logo fixo unha bela exposición do «extraordinario dun home que entroncaba co teatro culto de Bretch e coas raíces de Cunqueiro».

Intacto nos estragos da intervención da viúva do homenaxeado quedou Ángel Currás, que aproveitou para reivindicar a capitalidade de Santiago, cidade «na que se fala máis galego», ademais de destacar o «colo como espacio reservadísimo aos galegofalantes». O presidente non se deu por aludido. Nun discurso conciliador reclamou o papel da lingua galega como «ferramenta de liberdade» e culpou aos homes de convertela en «elemento de discordia».

«¡Viva Galiza Ceibe!». Berrou para pechar o acto a única das asistentes que entonou o himno galego co puño en alto e coa mirada aprobadora de Quintáns.

Fonte: ABC

Os editores súmanse ás Letras Galegas

/en /

A Asociación Galega de Editores súmase á conmemoración das Letras Galegas cunha campaña que lembra a literatura, o libro e a lectura como elementos transcendentais da cultura, como fachos imprescindibles na vida dos homes e as mulleres deste país.

Frases pronunciadas ou escritas en algún momento trascendental polos escritores e escritoras galegos, frases feitas adrede para deixarnos unha lembraza deste día, frases maxinadas e  expresadas para transmitir ese sentimento de achegamento amoroso co libro e a lectura. Frases para  todos aqueles que aínda non experiementaron esa paixón, para os que a teñen esquecida e para os que non saben que ler en galego achéganos á compresión do noso pasado e nos situa neste trascendente momento da historia, a que se constrúe cada día.