Non é unha novidade que as estatísticas se utilizan para demostrar o que a cada quen lle convén. Non podemos evitar que o fagan os políticos, como tampouco podemos evitalos a eles, pero entre profesionais do sector editorial convennos utilizalas coa maior responsabilidade que sexa posible.
É habitual que se mencione o número de títulos publicados ao ano, para mostrar a potencia editorial dun país e o seu nivel cultural. Pero esta cantidade pouco ten que ver co estado de saúde da industria editorial nin cos índices de lectura.
O número de títulos publicados é unha cifra bastante precisa, desde que todos os libros requiren un número de ISBN (International Standard Book Number), convención internacional que non só cataloga senón que é a que xera o código de barras, base do manexo informático dos movementos físicos de libros nas editoriais e nas librarías. Un libro sen código de barras é invendible nas librarías, porque non se pode rexistrar. A súa aceptación internacional é tan absoluta, que fai confiable a información que ofrece.
O que realmente indica o tamaño, a fortaleza ou debilidade dun mercado editorial, é cantos exemplares en total se publican cada ano. Esta é a diferenza fundamental. Non consideralo así nos levaría a conclusións moi afastadas da realidade. Por exemplo:
España ten 48 millóns de habitantes e Estados Unidos 320 millóns. Con todo cada un publica ao redor de cen mil títulos ao ano, unha cantidade similar. Permitiríanos este dato supoñer que a industria editorial española é tan potente como a Estadounidense? Ou que os españois len moitísimo máis? De ningún xeito, porque a verdade non está no número de libros publicados senón no total de exemplares postos en circulación.
A tiraxe media por título en España é de aproximadamente 1.700 exemplares. O de Estados Unidos de 9.800.
España: 100.000 títulos x 1.700 exemplares = 170 millóns de libros ao ano
Estados Unidos: 100.000 títulos x 9.800 exemplares = 980 millóns de libros ao ano
Aínda que os dous países publican a mesma cantidade de títulos ao ano, o total de libros postos en circulación en Estados Unidos é sete veces maior.
En Arxentina, considerouse como un sinal do avance da recuperación económica, o aumento de títulos publicados, que subiu de 9.900 en 2002 a 28.000 en 2014, tres veces máis. Con todo, máis significativo foi que o total de exemplares publicados, aumentou no mesmo período de 34 millóns de libros a 129 millóns, case catro veces máis. O número de exemplares subiu máis que o de títulos, é dicir que a tiraxe media subiu, e ese si é un bo sinal.
Isto non é suficiente para saber que magnitude ten a industria editorial Arxentina, xa que nos últimos anos a importación de libros reduciuse un 70%. O aumento de libros publicados débese a que se substituíu importacións? Podería ser. Con todo estas medidas non fixeron á industria editorial máis competitiva, xa que no mesmo período a exportación caeu un 40%. Os editores de todos os países da área castelán falante, saben que o mercado interno non é suficiente para desenvolver unha industria editorial potente. Necesitan da exportación.
Hai editores independentes que din que a exportación caeu, por unha decisión estratéxica dos grandes grupos: ante a inseguridade cambiaria e o cambio constante das regras do xogo dos últimos anos, derivaron toda a exportación á casa central.
O libro é un produto cultural ademais de comercial, polo tanto as cifras non son suficientes para explicar a súa importancia. No caso de Arxentina, si a produción local substituíu á importación, iso só é unha boa noticia para a industria gráfica, que traballou máis, pero como só se publican localmente aqueles libros de alta expectativa de venda, as decenas de miles de libros que se importaban en cantidades reducidas, e que garantían variedade e pluralidade, desapareceron das librerías. O que é bo para as estatísticas dun país, pode ser grave para a cultura e a formación técnica, científica ou profesional.
Aínda que estes datos se aproximan máis á realidade, tampouco é suficiente para unha correcta avaliación. Por que? Porque a diferenza entre os libros publicados e os libros vendidos, adoita ser brutal. Falo das famosas “devolucións”. Os libreiros de España e todo Latinoamérica reciben libros con dereito a devolver os non vendidos. En España, dereito sen data de caducidade. Nos últimos anos de crise financeira, as devolucións chegaron ao 50%: de cada dous libros enviados ás librerías un volvía á editorial, para non venderse nunca máis. Esta barbaridade distorsiona tanto as cousas, que produce fenómenos curiosos: que os libros suban o prezo de venda, en países onde non hai inflación, Como non vai subir, se cada libro que se vende debe soportar o custo doutro igual que non se vendeu, máis os gastos de envío, devolución e posterior destrución!
A esta altura pregúntome se todo isto é comprensible, xa que non é a miña intención angustiar ao improbable lector, senón tratar de transmitir que complexo é analizar o mundo do libro e a edición.
Unha forma que me inventei -pouco ortodoxa, diría un actuario- para tratar de entender o volume real de cada mercado editorial, foi tomar cada país da nosa lingua e ver a relación entre o volume de libros vendidos e a súa poboación. Discutible, por suposto, xa que lamentablemente non toda a poboación compra libros. Pero pareceume interesante para facer unha comparación:
- En México, con 121 millóns de habitantes (mdh), véndense libros por 400 millóns de dólares (mdd) ao ano: Ou$S 3,30 dólares por habitante.
- Colombia, con 48 mdh, vende libros por 140 mdd: Ou$S 2,91 por habitante.
- Arxentina, con 43 mdh, vende libros por 300 mdd: Ou$S 6,97 por habitante.
- Chile, con 18 mdh, vende libros por 120 mdd: Ou$S 6,66 por habitante
- Uruguay, un país con só 3 mdh, vende libros por 38 MDD: Ou$S 11,51 por habitante.
- España, con 48 mdh, vende libros por 3.500 mdd: Ou$S 72,91 por habitante.
Destas cifras -reitero, endebles fronte aos especialistas en estatística- non me animo a sacar conclusións, pero si polo menos extraer dous comentarios:
- Alguén cre que un español le 25 veces máis que un colombiano? (por poñer un exemplo).
- Se os mexicanos “consumisen” USD 11,51 dólares por habitante, como sucede en Uruguay (por que non?), o negocio do libro en México sería de 1.391 mdd en lugar dos 400 mdd de hoxe: 3,5 veces máis.
Cada un que quite as súas conclusións!!!
FONTE
