Coñecemos un pouco máis a Miguel Vázquez Freire
Nace en Corcubión en 1951. Estuda Filosofía e Letras nas universidades de Santiago de Compostela e Complutense de Madrid, licenciándose na especialidade de Filosofía.
Na actualidade é profesor de Filosofía no IES Eduardo Pondal de Santiago de Compostela. Foi director da revista Golfiño e codirector da colección Merlín de Edicións Xerais. Co-autor dos materiais educativos de Filosofía de Xerais (1990-2008) como membro do grupo de Didáctica da Filosofía Enxergo. Promotor do Congreso de Pedagoxía da Imaxe «Pé de Imaxe» e membro fundador de Nova Escola Galega.
Ten colaborado como crítico e comentarista de literatura infantil en numerosas publicacións, entre outras, na xa desaparecida Fada Morgana, a Revista Galega de Educación (da que forma parte do Consello de redacción), Cuadernos de Pedagogía, CLIJ, El Urogallo e nas páxinas culturais e educativas de La Voz de Galicia e Faro de Vigo. Na actualidade forma parte tamén do Consello de redacción da revista Tempos Novos.
- Bos días Miguel, cóntanos… cando e por que empezaches a escribir?
Comecei a traballar no eido da literatura para a infancia dirixindo unha revista infantil en Madrid, que inicialmente se ía chamar El Tobogán e acabou publicada en forma de libro co título xeral de Escocuentos. Aínda que ese non era o meu principal labor, os meus primeiros textos foron guións para historietas que tiñan como protagonista a un hipopótamo. Estou a falar de mediados da década dos setenta. Unha vez que me incorporei a Galicia como profesor de filosofía, en 1980, escribín os meus primeiros contos en galego que foron publicados co título dun deles: As aventuras do gato Bógar, coas excelentes ilustracións de Asun Balzola, unha gran artista, por desgraza xa falecida, con quen tiña traballado na revista madrileña.
- Tiveches algún referente ou estilo que che gustase en particular?
Eu non falaría de “referentes”. Gústame repetir unha idea, que comparto con moitos, segundo a cal a literatura para os pequenos lectores debe ser literatura sen máis, garantindo ao tempo unhas mínimas condicións de accesibilidade acordes coas características deses destinatarios. Por iso, un bo libro para nenos debe ser un libro co que tamén poidan gozar os lectores adultos. Así que, como me pasa coa literatura en xeral, a min me gusta e teño como referencia toda a boa literatura infantil. Outra cousa é xa o que poderiamos chamar o rexistro no que eu me atopo máis a gusto e, nese sentido, diría que me movo con maior comodidade en rexistros realistas ca noutros de carácter máis fantástico.
- Cal foi a túa primeira obra?
Isto xa o contestei na primeira pregunta. Se falamos de novela, daquela a primeira foi Proxecto Pomba Dourada, unha das incursións inaugurais no xénero de ciencia ficción en lingua galega. A primeira edición data de 1987.
- Tes algún hábito á hora de escribir?
Primeiro de todo, debo precisar que non son nin me considero un escritor “profesional”, no dobre sentido dun escritor que vive do que gaña coa venda dos seus libros e ten un horario de traballo regular coma se ten en calquera outra profesión. Aínda que soe a unha concepción un chisco “romántica” e demodée, eu teño que agardar que chegue a inspiración e só a partir de entón me poño a traballar. Cando iso ocorre, non importa o momento, collo a pluma ou sento diante do ordenador. Xa logo, dependendo do xénero de que se trate, os procesos varían. No caso dos contos, unha vez que a idea está clara, preciso redactalos dunha soa sentada, por así dicir, e iso pode significar, segundo a extensión, unha ou catro horas de traballo. Logo virá a revisión e iso xa implica días, semanas ou mesmo meses, incluída, claro, a hipótese de que o conto final non soporte as sucesivas relecturas e acabe na papeleira. No caso das novelas os procesos son ben distintos e, naturalmente, moito máis longos, nalgúns casos de dous, tres ou máis anos.
- Escribes novelas, libros didácticos sobre filosofía e literatura infantil-xuvenil? En que estilo te sentes máis cómodo?
Ben, eu non falaría de diferenzas de “estilo” nese caso. Aínda que hoxe hai algunhas influentes correntes filosóficas que consideran que a filosofía non é outra cousa ca un xénero literario máis, sen entrar nesas polémicas, pola miña parte direi que son uns tipos de texto que responden a esixencias ben diferentes. Por exemplo, a cuestión da “inspiración” de que falaba antes, nos textos de carácter didáctico xoga un papel moito menor mentres que, nos textos de creación literaria, a dimensión didáctica adoita ser un atranco do que convén fuxir. No tocante á comodidade, non me sinto nin máis nin menos incómodo.
- Como aparecen as ideas para as túas historias?
Obviamente, iso depende moito de cada unha. As veces pode ser unha imaxe ou unha situación concretas coas que me encontro e que poñen en marcha a imaxinación. Outras, determinadas experiencias máis complexas. En ocasións, a inspiración pode estar relacionada con lecturas previas aínda que en xeral, por aquela querenza polo realismo de que falei antes, as máis das veces eu preciso atopar o meu motor creativo en elementos tomados do real.
- Con Baía, xa tes publicados tres libros: María é maior, Xurxiño quere ser… e Fadita fosca! para público infantil. Con cal te quedarías?
Permítaseme aquí refuxiarme no tópico para dicir que non quixera ser obrigado a elixir entre ningún dos meus “fillos” literarios.
- Tanto con María é maior como con Xurxiño quere ser… mostras a vida de dous nenos con personalidade, ambición e decisión. Pensas que os nenos se poden sentir identificados con estas historias?
Naturalmente. Esa foi a miña pretensión ao escribir eses relatos, que responden ao subxénero dos contos baseados na vida cotiá e que, xa que logo, describen condutas e personalidades de nenos e familias da sociedade contemporánea. Eu penso que os nenos e nenas seguen precisando alimentar o seu imaxinario con relatos fantásticos, incluídos os contos marabillosos tradicionais. Non entendo logo estes contos, que poderiamos cualificar de “realistas”, como unha opción alternativa o excluínte con aqueloutros contos senón perfectamente complementaria.
- Fadita fosca! reflicte a maxia existente entre os avós e os netos, esa conexión interxeracional, o amor mutuo que senten. Cres que este valor pode chegar a perderse nesta sociedade que vivimos actualmente?
Non me parece que sexa algo opinable senón que por desgraza é evidente que a chamada sociedade posindustrial na que nos temos instalado tende a invisibilizar ás persoas anciáns e, como consecuencia, dificulta ou mesmo impide a comunicación entre avós e netos.
- Todos estes libros son ilustrados por Xosé Tomás (ao que xa entrevistamos fai unhas semanas). Cres que é importante que o autor/ilustrador da obra estean de acordo á hora de crear as personaxes?
A historia ensínanos que as relacións entre o escritor e o ilustrador poden ser tormentosas e o resultado final da máxima excelencia, como no caso de Lewis Carroll e John Tenniell, autor dos debuxos xeniais das primeiras edicións de Alicia no País das Marabillas e A través do espello. En calquera caso, as miñas relacións con Tomás son as mellores e confío en que iso non obste para que os resultados non o sexan menos.
- Poderías indicarnos cales son as túas autoras e/ou autores favoritas/os?
Para un lector compulsivo coma eu veño sendo desde que tiña menos de dez anos, responder a esta pregunta podería conducir a unha lista case interminable. Limitareime a dicir que medrei emocionándome, coma tantos rapaces, coas novelas de aventuras de Dumas, Verne, Stevenson, Twain e H. G. Wells; fascinoume, sendo adolescente, a complexidade psicolóxica dos personaxes de Dostoievski e, un chisco tardiamente, os relatos e novelas de Jack London ao tempo que os clásicos da primeira ciencia ficción (Bradbury, Asimov, Clarke). Falo só de autores que de algún modo se poden considerar afíns á literatura para a mocidade, autores que me seguen inspirando e aos que regreso coma lector reiteradamente. Pero tamén podería falar de clásicos dos que igualmente me sigo alimentando ou de autores contemporáneos que descubro incesantemente. Abonde con que engada un só nome: o do gran Álvaro Cunqueiro, sen o cal, na miña opinión, é imposible entender a actual vitalidade da literatura para a infancia e a mocidade en lingua galega.
- Que proxectos tes en mente?
De novo acudo ao tópico: dos proxectos, mellor non falar, non sexa que fiquen sendo só iso, proxectos.
- Como ves hoxe en día a situación no mercado editorial?
Esta é unha pregunta que require de todo un ensaio sociolóxico para ser contestada cun mínimo rigor. Espero que se me permita dicir tan só que estamos nunha situación de transición, motivada por circunstancias conxunturais (a crise económica) e estratéxicas (os cambios tecnolóxicos coa transición á edición dixital), na que é extremadamente difícil facer predicións.
- Se queres comentarnos algo máis sobre ti ou sobre a túa obra deixamos este oco….
Graciñas a vós por preguntar.