Aínda que non fose o primeiro en usalo, foi Vernor Vinge, científico e escritor de ciencia ficción, quen popularizou a expresión singularidade tecnolóxica para referirse a un punto crítico no desenvolvemento humano no que os cambios serán tan acelerados e profundos como nunca o foron na historia, imposibles de predicir nin sequera a curto prazo e darán lugar a un mundo irrecoñecible. Ese punto, segundo el, vaise acadar basicamente por dous camiños, que nalgúns tramos corren parellos: o desenvolvemento computacional e a manipulación biolóxica.

En principio, a quen lle amarga que as máquinas calculen máis rápido, que os computadores sexan cada vez máis pequenos e se podan levar a calquera parte, que nos fornezan coa enxeñería máis ousada, a cirurxía máis precisa, a condución máis segura? Ofrécennos servizos que non precisamos consumir, pero así dinamizan a economía. Facilitaron a globalización dos mercados e fixéronnos así máis inermes fronte ás corporacións que adquiriron proporcións e mecanismos esmagadores, pero déronnos a ilusión de dispor de información instantánea de calquera parte do globo, de calquera grao de interese. E máis aínda, ou aínda peor -pois esa ilusión informativa xa agromara na época catódica- déronnos a falsa idea de que as redes, a web 2.0, traían máis liberdade ao mundo. Xa non era a frustración impotente e televisiva de ter noticia do que pasa pero non poder facer nada. A nova web proporcionaba unha capacidade de intervención que parecía compensar o perdido coa globalización. Houbo -quen pode crer aínda nela?- houbo unha miraxe de ciberactivismo, chegamos a crer iso tan publicitado de que as redes sociais movían revolucións, molaba, facíanos habitantes dun mundo mellor, mesmo xustificaba a posesión dese smartphone que mercaramos cun certo remorso.

E igual que na evolución das redes informáticas e os seus dispositivos hai tanto aspectos escuros como luminosos, non será diferente o que ocorre coa manipulación biolóxica.

Biotecnoloxía ou selección xenética tense feito dende bíblicos tempos, e antes tamén, ao escoller para cruzar os exemplares que máis enchían o ollo do gandeiro, e a bolsa, por seren moi leiteiros, medraren axiña, resistiren as inclemencias… Mais cando se empregan técnicas de corta e pega dun xen dunha planta nun cromosoma dunha bacteria, poño por caso, falamos de enxeñería xenética e a cousa ponse máis seria. Aí estamos xa nun punto de inflexión na evolución biolóxica, a nosa especie modifica o proceso de herdanza xenética de xeito tan profundo que esa herdanza xa non é… a que viñamos herdando.

A cara luminosa: as aplicacións médicas, o remedio ou a mellora da calidade de vida dos enfermos de diabete, cancros, e outras moitas doenzas. A cara escura: non a coñezo no eido da medicina -un tema demasiado delicado como para que se lle dea publicidade a prácticas dubidosas como modelado de individuos, segregación xenómica, que sei eu-, pero noutros, como o da agricultura, hai exemplos ben claros. O que interesou ás primeiras empresas (velaí o xigante agroquímico Monsanto, dende a década dos noventa do pasado século) foi crear especies de soia, millo e outros cereais capaces de resistir aos propios herbicidas da corporación. Negocio redondo. Véndenlle ao agricultor o tóxico e maila planta resistente ao tóxico, e para rematar o sufrido comprador non pode empregar libremente parte da colleita para sementar o ano vindeiro, pois é propiedade intelectual de Monsanto, e tenlle que comprar de novo a eles a semente. Chamarlle kafkiano é pouco.

Así, unha tecnoloxía que se enxergaba como solución para o problema de alimentar a unha poboación en constante e exponencial crecemento estreábase do xeito máis lamentable con produtos que buscaban exclusivamente o incremento dos beneficios da corporación, con total desprezo da biodiversidade e dos efectos incalculables que podían ter eses produtos ao se liberar no medio ambiente. Se a iso engadimos as prácticas neocolonialistas da corporación e a chantaxe aos gobernos parar asegurarse mercados abertos, para agachar nos etiquetados os produtos obtidos con esas tecnoloxías, para intentar patentar xenomas de especies ceibes con potenciais usos farmacolóxicos, e outras de similar respecto ao ben común e á lexislación dos países, o cadro xeral ensombrécese ben, e o que podemos imaxinar sobre a enxeñería xenética en animais e humanos e de todo menos tranquilizador.

E remato, que me estou estendo de máis nesta presentación. Vivirán as vindeiras xeracións un período no que estas tecnoloxías eclosionarán, quizais con ese punto de singularidade, mais eu, con menos optimismo ca R. Kurzweill (1) sobre a miña esperanza de vida, non creo que o vexa, e matino sobre el en relatos coma este: Genius (2).

Se queres ler o texto, clica aquí. GENIUS

Texto: Cris Pavón

(1) Ray Kurweill: Persoeiro que ten escrito moito sobre a singularidade e a súa proximidade, pero ao que vou
deixar para outra ocasión.

(2) Genius: relato incluído na miña novela Limiar de conciencia.